Spurt og svarað

Hvað þýðir döff?

Á Íslandi er orðið döff notað um heyrnarlaust fólk sem talar táknmál. Að vera döff er að tilheyra samfélagi heyrnarlausra og líta á táknmál sem sitt fyrsta mál. Samsömun og sjálfsmynd eru mikilvægir þættir í þessu samhengi. Að vera döff er því menningarleg skilgreining á heyrnarleysi. 

Er döff arfgengt?

Meiri líkur á að döff foreldrar eignist döff börn. Orsök heyrnarskerðingar hjá nýfæddum er talin vera af arfgengum toga í um 60-70% tilvika. Um 30% af arfgengri heyrnarskerðingu eru tengd ýmsum heilkennum, en 70% eru án nokkurra annarra klínískra einkenna. Talið er að arfgeng heyrnarskerðing án tengsla við heilkenni erfist í 75% tilfella víkjandi, um 20-25% ríkjandi og í 1-5% tilvika er um kynbundnar eða hvatberaerfðir að ræða.

Hversu margir döff eru á Íslandi?

Málhafar íslenska táknmálsins eru taldir vera á bilinu 250-300 talsins en táknmálsnotendur eru 1500 talsins. Um er að ræða alla þá sem tala íslenskt táknmál, bæði þá sem hafa það að móðurmáli og þá sem hafa lært það sem annað mál síðar á ævinni.

Hvernig lærir döff fólk íslensku?

Íslenska er námsefni sem þú lærir í skólanum á sama hátt og íslenskt táknmál. Þú lærir að þekkja stafi og orð og setja þá saman til að mynda setningar. Með því að sjá íslensk orð, setningar og texta eru þau tengd við döff orð með myndum og læra þau á  endanum að lesa, það er til að skilja það sem þeir sjá.

Þegar döff börn læra að lesa er unnið stöðugt samhliða táknmáli. Það er í gegnum táknmálið sem orð, setningar og textar eru þýddir. Ástæðan fyrir því að það er ekki bara "orð” en einnig “setningar” og “texta” er það orð sem getur þýtt mismunandi hluti í mismunandi samhengi. Þegar nemendur sjá mikið af mismunandi textum á hverjum degi svo þeir læra að þekkja orð og byrja að verða forvitnir. 

Hvernig hefur döff samskipti við heyrandi?

Ef heyrandi kann táknmál þá verður engin hindrun í samskiptum. Fleiri og fleiri læra táknmál sem valkostur í skólum eða á námskeiðum hjá Samskiptamiðstöðinni. Einnig er hægt að læra smá táknmál í farsíma með smáforritinu SignWiki sem Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra hefur þróað.

Sá möguleiki er fyrir hendi að nota táknmálstúlk sem túlkar á milli íslensks táknmáls og íslensks raddmáls. Einnig er mögulegt að skrifa á pappír eða á skjá eins og farsíma, töflu, tölvu o.s.frv. Það virkar fyrir einföld samskipti, en kemur ekki í staðinn fyrir táknmál. 

Þú getur fundið nánari upplýsingar um samskipti við döff fólk.

Hvert skal leita til þegar foreldri eignast döff barn?

Foreldri sem eignast döff barn eða grunar að barnið sé heyrnarlaus/heyrnarskert getur leitað til hjálpar hjá heilsugæslustöð, eða farið í heyrnarmælingu hjá Heyrnar- og talmeinastöð Íslands. Ef barnið er skilgreint sem döff þá getur foreldri döff barnsins fengið ráðgjöf hjá Félagi heyrnarlausra og hjá Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra um hvernig stuðning barnið þarf nauðsynlega á að halda og um máltöku þess.

Kynntu þér betur hvers vegna öll döff og heyrnarskert börn með eða án heyrnartækja ættu að hafa aðgang að táknmáli snemma til að þróa tvítyngi í íslensku og íslensku táknmáli.

Geta döff fengið ökuskírteini?

Já að sjálfsögðu. Á Íslandi mega döff taka ökupróf og keyra eins og hver annar, ef þeir vilja. 1. maí 1965 tóku ný umferðarlög gildi þar sem döff var tryggður réttur til að aka bíl. 

Hvernig upplifir döff fólk tónlist?

Sumir döff elska að dansa, bara eins og aðrir elska að dansa. Þó þeir heyri ekki í tónlistinni, finna þeir fyrir titringi í staðinn. Sumir nota heyrnartæki. Það eru nokkrir döff atvinnu tónlistarmenn og dansarar í heiminum.

Hvers vegna er ekki talað um að vera mállaus?

Málleysi er gamalt hugtak sem var afnumið úr opinberum textum hér á landi fyrir mörgum árum síðan. Ástæðan var hversu neikvæð merking orðsins er og í raun langt frá hugtakinu döff. Táknmál er fullgilt mál sem þýðir að döff fólk er ekki mállaust.  Því miður er ekki alveg búið að útrýma þessu orði allsstaðar.

Hvernig er atvinnumarkaðurinn hjá döff fólki?

Vitanlega gerir það nokkrar kröfur á umhverfið að hafa döff samstarfsmann, sérstaklega þegar kemur að samskiptum til að koma veg fyrir einangrun.

Að vera eini döff starfsmaðurinn getur verið leiðinlegt sem er eðlilegt ef ekkert af samstarfsfólkinu kann táknmál og þ.a.l. getur döff ekki tekið þátt í spjalli í kaffitímum eða á göngum vinnustaðarins. Ef fólk tæki sig saman og færi á táknmálsnámskeið myndi það gera andrúmsloftið betra. Sumir vinnustaðir bjóða táknmálsnámskeið fyrir starfsfólk sitt og er það frábær leið til að bæta vinnusamfélagið. Flestir líta á það sem frábært tækifæri að læra táknmál og fá innsýni í heim döff.

Í samanburði við Norðurlöndin er Ísland með minnsta hlutfall atvinnuleysis meðal döff.

Getur döff fengið táknmálstúlk á vinnustaðinn?

Döff ættu að hafa rétt á táknmálstúlk á vinnustöðum t.d. varðandi upplýsingar sem tengjast starfi, leiðbeiningar, starfsmannafundi og fleira. Ef döff einstaklingur þarf að fara í starfsþjálfun þá þarf að panta táknmálstúlk í gegnum vinnumiðlun.

Ef döff maður á að mæta við viðskiptavin, er það vinnuveitandinn sem á að borga fyrir túlkunar kostnað. Það eru styrkir til að leita frá vinnumiðlunum sem hægt er að nota fyrir túlkunar kostnaði.

Hvaða skólar eru í boði fyrir döff á Íslandi?

Leikskólinn Sólborg býður döff og heyrnarskertum börnum upp á táknmálsumhverfi með táknmálstalandi leikskólakennara er sérhæfa aðlögun allra barna til samskipta á sínu tungumáli í leikskólanum.

Hlíðaskóli er skóli án aðgreiningar með þjónustu fyrir alla nemendur sína miðað við þarfir þeirra og stöðu. Þar er táknmálssvið fyrir döff og heyrnarskerta nemendur sem og tvítyngd CODA börn. Þar er kennsla þróuð þannig að aðgengi er að báðum málum þ.e. íslenska táknmálinu og íslensku tungunni.

Menntaskólinn við Hamrahlíð býður döff og heyrnarskertum framhaldsnemum þjónustu með táknmálstúlkun í almennum tímum sem og sérhæfðar kennslu og námsefnis fyrir þarfir hvers og eins og stöðu.

Háskóli Íslands býður döff og heyrnarskertum nemendum allar námsbrautir með táknmálstúlkun, allt eftir þörfum þeirra. Táknmálsfræði er í boði fyrir þá sem vilja læra táknmál og táknmálstúlkun. Einnig fara þar fram rannsóknir á íslenska táknmálinu í samstarfi við Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra.

En döff nemendur hafa rétt á að velja þann skóla sem þeir vilja fara í og þeir skólar greiða túlkaþjónustukostnað.

Hafa döff börn sömu skólaskyldu og heyrandi börn?

Já. Döff og heyrandi börn hafa 10 ára skólaskyldum frá 6 til 16 ára. 

Fá döff börn sömu námskrá og heyrandi?

Döff börn fá sömu námskrá og aðrir og er námsefnið mjög svipað. Stundum er námsefnið eða kennsluaðferð aðlagað að döff. Nálgunin í íslensku og ensku er dálítið frábrugðin þar sem námsefnið krefst þess oft að æfð séu hljóð og framburður. Kennsluaðferð og námsefni er í þeim tilvikum aðlagað að döff. Döff börn fara í sér bekk í byrjendalæsi þar sem kennsla fer eingöngu fram á táknmáli. Ef verið er að kenna framburð þá er það framsögn hjá döff á táknmáli.

Er eitthvað samstarf milli döff og heyrandi í skólum?

Já. Hlíðaskóli er með opinbera stefnu sem leggur áherslu það að allir fá jafnan aðgang að samskiptum þar sem bæði tungumál, íslensk tunga og íslenskt táknmál eru jafnrétthá í skólanum. Skólinn býður einnig nemendum frá fyrsta til sjötta bekk táknmálskennslu svo þeir hafa grunn að málinu til að eiga samskipti við döff nemendur og kennara. Hægt er að nálgast upplýsingar um táknmálssvið og stefnu þess á heimasíðu skólans.